ज्वालामुखी  FOR UPSC IN HINDI

  • ज्वालामुखी से निकले धुलकण और रख के संगठित टुकड़े ‘टफ’ और स्कोरिया के संगठित कोणीय टुकड़े ‘ब्रेसिया’ कहलाते हैं।
  • मैक्सिको का पाराक्यूटिन, हवाई का मौनालोआ, इटली का विसुवियस और स्ट्राम्बोली केन्द्रीय उद्गार से बने शंकु या ज्वालामुखी पहाड़ हैं।
  • सयुंक्त राज्य अमेरिका का कोलंबिया और स्नेक पठार, भारत का दक्कन पठार, दक्षिणी अफ्रीका का पठारी भाग, जिसका किनारा ड्रेकेंस वर्ग पहाड़ के रूप में खड़ा है, अफ्रीका में अबीसीनिया पठार और दक्षिण अमेरिका का पराना पठार लावा पठार के उदाहरण हैं।
  • इटली का विसूवियस, सिसली का एटना, जापान का फ्यूजीशन, फिलिपीन का मेयन तथा यू. एस. ए. का रेनियर और क्रूड मिश्रित शंकु ज्वालामुखी पर्वत है।
  • माउंटशास्ता गौण शंकु का उदाहरण है।
  • भूमध्य सागर के किनारे एटना ज्वालामुखी सक्रिय ज्वालामुखी है।
  • भारत में बैरन द्वीप सक्रिय ज्वालामुखी का उदाहरण है।
  • संसार का सबसे ऊँचा पर्वत सक्रिय ज्वालामुखी कोटापैक्सी (द. अमेरिका) है।
  • जापान का फ्यूजीशन प्रसुप्त ज्वालामुखी है, जिसमे कभी भी विस्फोट हो सकता है।
  • धुँआरे ज्वालामुखी की सक्रियता के अंतिम लक्षण माने जाते हैं। धुआँरे का विस्तृत क्षेत्र अलास्का में कटकई ज्वालामुखी के समीप है, जिसे दस हजार धुआँरे की घाटी भी कहते हैं।
  • येलोस्टोन पार्क, आइसलैंड और न्यूजीलैंड मुख्य रूप से संसार के 3 प्रधान ग्रेसर क्षेत्र हैं।
सक्रिय या प्रसुप्त ज्वालामुखी
नामस्थिति की रेंजदेशऊंचाई (मी. में)
ग्लालाटिरीएण्डीजचिली6060
लस्करएण्डीजचिली5990
कोटोपैक्सीएण्डीजइक्वेडोर (द. अमेरिका)5,850
वोल्कन मिस्टीएण्डीजपेरू5,842
तुपुगनटिटोएण्डीजचिली5,640
सानगेएण्डीजइक्वेडोर4,935
कोटा काचीएण्डीजइक्वेडोर4,935
क्लुचनेस्कायाएण्डीजरूस (एशिया)4,850
प्यूरेसएण्डीजकोलंबिया (द. अमेरिका)4,600
ताजुमुल्कोएण्डीजग्वाटेमाला (म. अमेरिका)4,210
मोनालोआहवाईहवाई (म. प्रशांत)4,170
माउंट कैमरूनहवाईकैमरून4,069
रकामासिएरा माद्रेग्वाटेमाला4,064
फ्यूएगोसिएरा माद्रेग्वाटेमाला3,835
इरेबसरोस द्वीपअंटार्कटिका3,795
सेमेरूजावाइंडोनेशिया3,676
नियरांगोगोगीविरुंगालो.ग. कांगो (अफ्रीका)3470
माउंट एटनासिसलीइटली3,363
नियामुरगिराविरुंगालो.ग. कांगो (अफ्रीका)3,470
मेरापीविरुंगाजावा2,911
सिशाल्दिनविरुंगाएल्युशियन द्वीप (उ. अमेरिका)2,858
विलाटिकाविरुंगाचिली (द. अफ्रीका)2840
बेजीमियानीविरुंगारूस2840
सुप्त व शांत ज्वालामुखी
लुल्लाई लाकोविरुंगाचिली6,750
किलिमंजारोविरुंगातंजानिया5896
माउंट पिनातुओविरुंगाफिलिपिन्स
माउंट सेंट हेलेनाविरुंगासं. रा. अमेरिका
मृत व् निष्क्रिय ज्वालामुखी
अकांकागुआअर्जेंटीना6960
चिम्बोराजोइक्वेडोर6267
माउंट केन्याकेन्या

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *